Legendarna twórczyni ludowa Maria Kozłowa (1910-1999) była córką znanego działacza społeczno-politycznego Wojciecha Wiącka z Machowa. Ta poetka, artystka, animatorka odtwarzała i propagowała kulturę ludową Lasowiaków już jako młoda dziewczyna. Aktywna do końca życia, emanowała siłą i pasją w ratowaniu kultury dawnej wsi. To pierwsza taka ekspozycja poświęcona twórczyni. Opowiada o niej córka Dorota Kozioł, towarzysząca mamie od najmłodszych lat i uczestnicząca w jej ciekawym i aktywnym życiu kulturalnym. To właśnie jej wspomnienia prowadzą zwiedzających. W przygotowanym filmie córka wspomina barwną i aktywną działalność matki, opowiada o machowskim domu, rodzinnych pamiątkach, kulisach i ciekawostkach z życia i działalności Marii Kozłowej oraz ludziach, którzy doceniali i podziwiali jej wysiłki w zachowywaniu niezwykłego świata dawnych tradycji, zabobonów i zwyczajów regionu lasowiackiego. Przygotowana ekspozycja pokazuje życie kobiety, która realizując swoje pasje, godziła codzienne obowiązki domowe, zawodowe, zmagając się nieraz z różnymi trudnościami.
Maria Kozłowa pochodziła z rodziny, gdzie miłość do ziemi ojczystej, kultury, języka polskiego, zwyczajów była gorliwie pielęgnowana. Tę wrażliwość na kulturę ludową przekazywała córce oraz innym członkom rodziny, swoim uczniom, aktywnym kobietom z Machowa i okolic, wszystkim, którzy przychodzili do niej zaciekawieni tym, co mówiła, pokazywała, o czym pisała. Świat znany z dzieciństwa i z opowieści starszych chciała zachować za wszelką cenę. Dzisiaj można powiedzieć, że jej misja zakończyła się sukcesem dzięki jej niezwykłej aktywności twórczej i spuściźnie, którą po sobie zostawiła.
Maria Kozłowa była nauczycielką, artystką, aktywistką, przewodniczką dla wielu kobiet w dziedzinie twórczości ludowej, znawczynią sztuki i folkloru ludowego. Mimo wielu przeszkód, tworzyła własną sztukę, poezję, wyszukiwała i odtwarzała dawne zwyczaje i tradycje wsi Machów i okolic Tarnobrzega. Pozostawiła po sobie liczne prace malarskie, rzeźbiarskie i rękodzieło, które znalazły się w muzeach, izbach regionalnych, zbiorach prywatnych. W archiwach muzealnych i prywatnych, radiowych i telewizyjnych pozostały bezcenne nagrania z jej udziałem.
Na wystawie zostało zaprezentowanych ponad 200 obiektów muzealnych i pamiątek rodzinnych twórczyni. Wśród eksponatów znalazły się najbardziej charakterystyczne dla twórczości Marii Kozłowej malowanki z wzorami haftów, rekonstrukcje strojów ludowych, obrazy olejne malowane na płótnie, dykcie, sztywniku, rysunki i akwarele oraz mało znane rzeźby. Pokazane zostały też jej prace rękodzielnicze, jak kwiaty z bibuły, palmy wielkanocne, pisanki wielkanocne, świąteczne pająki i wycinanki. Ekspozycja przybliża również działalność sceniczną artystki poprzez rekwizyty, scenariusze utworów. Zaprezentowana została również poezja artystki i śpiewane przez nią pieśni lasowiackie zachowane w archiwum radiowym. Wśród pamiątek rodzinnych zostały pokazane przedmioty osobiste artystki, fotografie rodzinne i dokumenty.
W 25. rocznicę śmierci Marii Kozłowej z Machowa wystawą przypominamy tę niezwykłą postać, która przez całe życie swoją osobowością i działaniami przykuwała uwagę mediów, interesowała badaczy, inspirowała zwykłych ludzi. Kuratorkami wystawy są Dorota Kozioł i kustosz Elżbieta Skromak. Eksponaty pochodzą ze zbiorów rodzinnych Doroty Kozioł, Muzeum Regionalnego w Stalowej Woli, Muzeum Kultury Ludowej w Kolbuszowej, Muzeum Zamkowego w Sandomierzu, Muzeum Etnograficznego im. Marii Znamierowskiej-Prüfferowej w Toruniu oraz zbiorów prywatnych. Pokaźny zbiór fotografii i materiałów archiwalnych na wystawę udostępnił regionalista Sławomir Stępak.
Zdjęcie: Maria Kozłowa maluje pisanki, fot. Stanisław Świerk, z archiwum gazety „Siarka”, l. 90. XX w.
